Dokters en verpleegkundigen zetten zich elke dag in voor het verbeteren van de gezondheid. In de praktijk betekent dit meestal dat ze zieke patiënten weer beter maken. Maar soms veroorzaakt een arts juist onbedoeld letsel aan de patiënt. Dat soort letsel noemen we iatrogeen.
Het woord iatrogeen komt uit het Grieks en is een samenstelling van twee woorden. Iatros betekent dokter. -geen betekent ‘veroorzaakt door’. Dus iatrogeen betekent ‘veroorzaakt door de dokter’. Het maakt hierbij niet uit of de schade per ongeluk of met opzet is veroorzaakt. Hoewel we ervanuit mogen gaan dat iatrogene schade in principe zonder opzet is veroorzaakt.
Hoe kan het dat dokters schade of letsel toebrengen aan hun patiënten? Het doel van een behandeling is dat de patiënt beter wordt. Maar medicijnen kunnen bijwerkingen hebben. Een operatie kan een complicatie veroorzaken. En de dokter kan een fout maken tijdens de behandeling.
Het is de vraag of er bij iatrogeen letsel altijd sprake moet zijn van een medische fout. Dokters zijn het daar niet allemaal over eens. Een complicatie is een risico dat van tevoren al bekend is. Zo weten we bijvoorbeeld dat er bij een heupprothese 1 tot 2% risico is op een infectie, zelfs als de operatie helemaal goed (lege artis) is uitgevoerd. Dat noemen we een complicatie. De dokter zal samen met de patiënt afwegen of het risico op complicaties opweegt tegen de verwachte verbetering. Maar als er bij een heupprothese per ongeluk een bloedvat wordt doorgesneden, is dat een medische fout.
Bij de vraag of er sprake is van iatrogene schade wordt er vaak gekeken of de dokter de landelijke richtlijnen heeft gevolgd. De richtlijnen worden meestal opgesteld door landelijke vakgroep van dat specialisme. Maar let op: dokters kunnen met goede argumenten afwijken van de landelijke richtlijnen.
Hier volgen enkele voorbeelden van iatrogeen letsel:
1) Amputatie van het verkeerde been.
2) Bloeding door schade aan een bloedvat tijdens een operatie.
3) Bloeding door te hoge dosering bloedverdunners.
4) Infectie van het heupgewricht door slechte hygiëne van de dokter of operatieassistent (bijvoorbeeld door handen niet te wassen).
5) Verklevingen in de buik na meerdere operaties.
6) Schade door het missen van een diagnose door de arts.
7) Ernstige allergie door een voorgeschreven medicijn.
8) Klachten door overdosering van een medicijn.
9) Herseninfarct door een bloedpropje veroorzaakt door een operatie.
Denkt u dat u schade heeft opgelopen door handelen van een arts? Bespreek dit dan altijd eerst met de arts zelf, om het hele verhaal te horen. Eventueel kunt u uw huisarts om extra raad vragen. Als u toch niet tevreden bent met het gesprek, dan kunt u overwegen om een klacht in te dienen bij de klachtencommissie van het ziekenhuis. Op de website van Patiëntenfederatie Nederland kunt u tips en adviezen hierover vinden.
